Skarb 96 dirhemów arabskich odkryty w jednym miejscu!

Skarb znaleziony na terenie gminy Legnickie Pole w roku 2018 należy do nielicznych tego typu odkryć w tym rejonie na przestrzeni ostatnich dekad. Został odkryty w czasie badań prowadzonych przez Stowarzyszenie Eksploracyjno-Historyczne Księstwa Legnickiego na podstawie decyzji wydanej przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Delegatura w Legnicy. Poszukiwania związane były z próbą lokalizacji miejsca bitwy z 1241 roku.

Jak odkryto skarb?

20 października 2018 roku odbywał się kolejny etap poszukiwań miejsca bitwy legnickiej. Uczestniczyli w nim członkowie SHE Księstwa Legnickiego w składzie: Monika Koruch, Mariusz Logoń, Adam Idczak, Paweł Kata, Grzegorz Górowski, Robert Michałowski, Wiktor Górowski oraz Przemysław Paruzel jako archeolog nadzorujący badania. Po kilku godzinach poszukiwań, które przyniosły mizerne efekty, detektory zaczęły sygnalizować obecność wielu przedmiotów mogących być wykonanych ze srebra. Po weryfikacji okazało się, że światło dzienne ujrzały fragmenty dirhemów arabskich, którym towarzyszyły wczesnośredniowieczne denary europejskie oraz różnego rodzaju ozdoby i złom srebrny. Po dokładniejszym rozpoznaniu miejsca zauważono, że wiele zabytków zalega bezpośrednio na powierzchni, dostarczając poszukiwaczom niezapomnianych wrażeń.

Po dokładniejszym rozpoznaniu miejsca zauważono, że wiele zabytków zalega bezpośrednio na powierzchni…

Zapanował powszechny entuzjazm, bo chociaż po raz kolejny nie udało się odnaleźć miejsca zbrojnych zmagań z 1241 roku, to jednak los okazał się łaskawy i pozwolił na odkrycie nieco starszych, ale jakże cennych zabytków. Tego dnia udało się wydobyć 96 dirhemów arabskich, najczęściej w postaci siekańców, ale również i większych fragmentów, 2 denary bite w latach 80. X wieku w Ratyzbonie za panowania Henryka Kłótliwego, 14 ozdób srebrnych w różnym stanie zachowania oraz 5 fragmentów złomu srebrnego.

Pozyskane przedmioty zalegały w warstwie ornej oraz bezpośrednio na powierzchni. Nie próbowano prowadzić poszukiwań poniżej humusu, gdyż nie pozwalały na to warunki wydanego przez WKZ zezwolenia. O odkryciu niezwłocznie powiadomiona została legnicka delegatura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, gdzie również, jeszcze tego samego dnia, przekazano wszystkie znalezione zabytki.

Znalezisko, podobnie jak wszystkie odkryte w trakcie badań przedmioty, trafi do zbiorów Muzeum Miedzi w Legnicy, gdzie będzie prezentowane i opracowywane. Nie udało się uniknąć rozgłosu medialnego. O odnalezieniu skarbu informowały regionalne oraz ogólnokrajowe stacje radiowe i telewizyjne oraz prasa.

Kolejne etapy prac

Po konsultacji kierownika badań z przedstawicielem WKZ w Legnicy, panią Joanną Korus, postanowiono w miejscu znalezienia skarbu przeprowadzić wykopaliskowe badania sondażowe. Odbyły się one 24 listopada 2018 roku. Założono dwa niewielkie wykopy na planie prostokąta o wymiarach 2,5×5 m. W badaniach tych uczestniczyli członkowie SHE Księstwa Legnickiego w takim samym składzie jak w dniu odkrycia skarbu oraz dr Tomasz Stolarczyk z Muzeum Miedzi w Legnicy. Warstwę orną eksplorowano ręcznie, cały czas dokładnie przeszukując ziemię na obecność przedmiotów mogących pochodzić ze skarbu. Używano do tego metalowych gracek, łopatek oraz detektorów metali. Po usunięciu humusu powierzchnia wykopów była starannie doczyszczana.

Niestety, nie stwierdzono występowania nieruchomych obiektów archeologicznych. Niemniej jednak z warstwy ornej pozyskano kolejnych kilkanaście zabytków, w skład których wchodziły siekańce dirhemów, ozdoby srebrne oraz złom srebrny. W trakcie badań wykonywano dokumentację rysunkową, fotograficzną i opisową oraz planigrafię odkrywanych artefaktów. Wykopy zlokalizowane zostały w terenie przez profesjonalnych geodetów. Kolejny etap badań sondażowych planowany jest na wiosnę 2019 roku.

Skarby z okolic Legnicy

Z rejonu Legnicy skarby wczesnośredniowieczne znane są z kilku miejscowości. Odkrywano je jeszcze w XIX i początkach XX wieku. Można tu m.in. wymienić znaleziska z Legnicy (skarb odkryty ok. 1880 roku w rejonie miasta, ukryty po 1061 roku) i Ulesia (odkryty w 1880 roku; ponad 800 monet, złom srebrny oraz fragmenty ozdób; skarb był ukryty po 1061 roku).

Z terenu gminy Legnickie Pole pochodzi także skarb odkryty w 1905 roku przy drodze z Lubienia do Godziszowej w trakcie kopania piasku. Monety ukryte były w naczyniu, które zostało zniszczone. Obok monet w skarbie wystąpiło 8 kawałków przetopionego srebra oraz fragmenty zausznic i innych ozdób srebrnych. Skarb należał do mniejszych zespołów, znalazło się w nim przynajmniej 17 monet, wśród których największą grupę stanowiły denary Ottona i Adelajdy (13 sztuk), wybite w mennicach w rejonie Harzu. Skarb został zdeponowany w ziemi po 1005 roku.

Ostatnim tego typu odkryciem był skarb znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum Miedzi w Legnicy (nr inw. ML/N 435). Natrafiono na niego w 1964 roku w Legnicy przy ul. Słowackiego podczas prowadzonych w tym rejonie prac budowlanych. Monety znajdowały się w naczyniu ceramicznym i dodatkowo zawinięte były w lniany woreczek. W depozycie znalazło się 76 całych monet oraz ok. 221 ułamków, a także fragmenty ozdób srebrnych – paciorków, fragmentów naszyjników, blaszek. Wśród monet znalazło się 81 monet arabskich – wybitych za panowania Sāmānidów i Buwayhidów w okresie od 932 do 982/983, monety duńskie (7 szt.), niemieckie (49 szt.), denary krzyżowe (40 szt.), monety czeskie (26 szt.) oraz bawarskie (lub czeskie; 2 szt.). W skarbie znalazły się m.in. monety Ottona I, II i Ottona III (936–1002), denary Ottona i Adelajdy (983–1040) oraz monety księcia czeskiego Bolesława II (967/972–999). Skarb został ukryty po 1024 roku.

Dlaczego schowano dirhemy?

Skarb odkryty przez SHE Księstwa Legnickiego w rejonie Legnickiego Pola zdeponowany został prawdopodobnie pod koniec X lub w pierwszej połowie XI wieku. Być może jego ukrycie wiąże się z ogromnymi trudnościami monarchii i państwa wczesnopiastowskiego po śmierci Bolesława Chrobrego. Nastąpił wtedy kryzys władzy, miał miejsce bunt możnowładców, który pociągnął za sobą tzw. reakcję pogańską oraz zbrojny najazd Brzetysława czeskiego na ziemie polskie (1038). Dokładnych informacji na temat składu skarbu oraz jego chronologii będzie można się spodziewać jednak dopiero po opracowaniu jego zawartości.