![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5257-768x1024.jpeg)
Zossen-Wünsdorf słynie z wyjątkowej i prawie 100-letniej historii wojskowej. Około roku 1910 cesarz Wilhelm II i jego armia rozpoczęli budowę koszar i poligonu Zossen, strzelnicy Wünsdorf, szkoły strzeleckiej piechoty i szpitala militarnego w ramach przygotowań do I wojny światowej.
W czasie wojny powstał tu obóz „półksiężycowy” dla muzułmańskich jeńców wojennych i meczet, który otwarto 13 lipca 1915 r. – był to pierwszy meczet w Niemczech. Zmarli muzułmanie z obozu zostali pochowani na cmentarzu Zehrensdorf, który można dziś zwiedzać. Przeprowadzono tam szeroko zakrojone prace porządkowe.
W III Rzeszy Wünsdorf rozwinął się i zyskał miano twierdzy niemieckich sił pancernych. Na początku lat 30. wojsko intensywnie pracowało nad rozwojem czołgów, które były wykorzystywane w kampaniach podczas II wojny światowej. Od 1935 roku Zossen-Wünsdorf był miejscem rozmieszczenia 5 pułku czołgów, które zostały umieszczone w dwóch dużych obszarach koszarowych.
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5370-edited.jpeg)
26 sierpnia 1939 r. naczelne dowództwo armii niemieckiej przenosi tu swoją kwaterę główną. To stąd trafiają na front II wojny światowej rozkazy. Stąd rozesłano rozkazy ataku na Polskę i Związek Radziecki, a być może Francję, Belgię i Holandię.
Schron Zeppelin został zbudowany w latach 1937-1939 na terenie tzw. obozu głównego Zossen jako centrum informacyjne Zeppelin lub Office 500 (kod pocztowy) w Wünsdorfie. Pierwotnie przewidziano dostęp do tunelu północnego i zachodniego (każdy o długości około 150 metrów) z konstrukcją końcową. Po kilku zmianach w projekcie, w 1938 roku dobudowano trzecie wejście, tzw. budynek Reichspost, do którego można bezpośrednio wjeżdżać lekkimi ciężarówkami. Schron leży na trzech kondygnacjach na głębokości do 18 metrów pod ziemią.
Ogrodzona i strzeżona kwatera OKH „Maybach-I” składała się z 12 schronów tej samej wielkości i 13 baraków biurowych. Wybudowano tu kilkanaście schronów bliźniaczo podobnych do istniejących budynków w otoczeniu. Kamuflaż był wyjątkowy i w skład niego wchodziły.. okna, drzwi, okiennice i kominy. Dwuspadziste dachy miały imitowaną w betonie dachówkę maskowaną kolorem czarnym (prawdopodobnie smołowany). Cała konstrukcja była wykończona zdobniczymi elementami drewnianymi. W okresie od jesieni 1937 r. do jesieni 1939 r. na budowie „Maybach I” pracowało jednocześnie około 2000 pracowników. Poszczególne schrony miały 36 m długości i 16 m szerokości. Wysokość od ziemi do kalenicy dachu wynosiła 15 m, głębokość dwóch kondygnacji piwnic sięgała nawet 9 m. Miały pięć kondygnacji: dwie podziemne i nadziemne parter, piętro i poddasze. Każdy wykonany był w konstrukcji szkieletowej z zbrojonego betonu. Dodatkowo rdzeń każdego z budynku był specjalnie zabezpieczony przed zniszczeniem. Całkowita powierzchnia użytkowa wynosiła 1600 m kw. Chroniony rdzeń obejmował dwie kondygnacje piwnic oraz pomieszczenia na parterze i piętrze dodatkowo zabezpieczone wewnątrz drzwi pancernych. Schrony połączone były ze sobą na poziomie piwnicy tunelem pierścieniowym o długości 600 m, a także łączyły się tunelem komunikacyjnym z centralą „Zeppelin”.
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5141.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5150.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5151.jpeg)
Wśród członków Naczelnego Dowództwo Armii w Zossen rozwinął się opór przeciwko Hitlerowi. Tutaj, 20 lipca 1944 r., stacjonowali: generał Wagner, Fellgiebel czy Stief. Również Stauffenberg, niedoszły zabójca Hitlera, przez długi czas służył w schronach Maybacha. Oporowi temu poświęcono pomnik „Zivilcourage”.
21 kwietnia 1945 r. wojska radzieckie zajęły Zossen-Wünsdorf. Schrony i wyposażenie przejęli w stanie nienaruszonym. Obiekt Maybach I został wysadzony w powietrze wiosną 1947 r. zgodnie z decyzją mocarstw. W tej formie są do dziś otwarte dla zwiedzających.
Historia tego miejsca nie kończy się na 1947 r. Od 1953 do 1994 roku Wünsdorf był miejscem stacjonowania Naczelnego Dowództwa Armii Radzieckiej w Niemczech. Cały obszar był zakazany i zamknięty dla innych. W nowym rosyjskim mieście wojskowym tymczasowo mieszkało 40 000 sowieckich żołnierzy i oficerów, niektórzy z żonami i dziećmi.
Obecnie „Zakazane miasto” można zwiedzać z przewodnikiem. Schrony, wizyty w muzeach i wycieczki objazdowe, pokazują kompleksowo unikalną historię wojskową XX wieku oraz pokojowego rozwoju po 1994 roku.
Propozycje zwiedzania
Trasa 1 (czas trwania ok. 1,5 godziny): kompleksy bunkrów Maybach I i Zeppelin (były sztab wojskowy i schron komunikacyjny Naczelnego Dowództwa Armii Niemieckiej).
Uwaga. Latem i zimą temperatura w bunkrach wynosi stale 10 stopni. Nie zapomnij więc o kurtce! Latarka jest przydatna podczas tras 2 do 4.
Zwiedzanie z przewodnikiem
Trasa 2 (czas trwania ok. 4,5 godziny): specjalna wycieczka z przewodnikiem po kompleksach bunkrów Maybach I i Zeppelin.
Trasa 3 (czas trwania ok. 2 godziny): „Po śladach Rosjan”: bunkier i konstrukcja wojskowa Naczelnego Dowódcy grupy zachodniej i 16. sowieckiej jednostki lotniczej.
Trasa 4 (czas trwania ok. 2,5 godziny): „Czterech bunkrów”: sowiecki i niemiecki bunkier na jednej trasie.
Trasa 5 (Czas trwania ok. 1 godziny): podróż w obie strony przez „Zakazane Miasto”
Od wycofania się wojsk sowieckich w 1994 r. całe założenie jest używane do celów cywilnych. 23 czerwca 1995 roku została założona firma deweloperska, która sprzedaje działki, mieszkania czy nawet gotowe domy.
12 września 1998 roku w Wünsdorf powstało pierwsze i do dziś jedyne miasto książki w Niemczech. W antykwariatach miłośnicy książek mogą godzinami intensywnie przeglądać i wybierać spośród tysięcy książek. Pomysłodawcę Booktown (miasta książek) był Richard Booth z Walii. W 1962 roku założył już pierwsze Booktown w Hay-on-Wye: zespół antykwariatów, restauracji i wydarzeń kulturalnych. Miasteczko książek Wünsdorf oferuje przez cały rok mnóstwo ciekawych i pouczających godzin nad i pod ziemią.
Można zwiedzać także muzea:
– Muzeum Garnizonowe Wünsdorf – historia wojskowości bazy wojskowej od 1910 do 1945
– Czerwona Gwiazda – siły sowieckie w Niemczech 1945 – 1994
– Bunkier ze szczytem – Sekret betonowych cygar
Tekst, na podstawie przewodnika dostępnego w obiekcie, Magdalena Haber
Galeria zdjęć – zapraszamy do oglądania zdjęć
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5132.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5141.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5148.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5149.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5150.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5159.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5160.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5166.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5169.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5173.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5179.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5181.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5184.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5185.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5189.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5196.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5200.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5202.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5204.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5213.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5219.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5226.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5228.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5229.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5235.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5238.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5242.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5240.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5251.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5256.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5258.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5267.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5273.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5274.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5286.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5296.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5299.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5301.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5302.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5303.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5304.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5305.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5306.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5307.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5312.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5316.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5317.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5322.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5321.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5328.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5340.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5345.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5348.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5352.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5353.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5358.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5361.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5363.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5370.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AD.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AH.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AI.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AK.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AO.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AN.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_AR.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_B.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_C.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_D.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_H.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_I.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/zossen_Odkrywca_R.jpg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5076.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2022/08/IMG_5115.jpeg)
![](https://odkrywca.pl/wp-content/uploads/sites/3/2020/09/IMG_4777-150x150.jpg)
Magdalena Haber
Prezes Zarządu Instytutu Badań Historycznych i Krajoznawczych, wydawcy czasopisma "Odkrywca"