Mural jeńca ze Stalagu XXB powstał około 80 lat temu, Muzeum Miasta Malborka chce przenieść malowidło do swoich zbiorów, na ten cel otrzymało środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, niestety kwota pozyskanej dotacji jest zbyt mała, by w pełni przeprowadzić proces konserwatorski. Pomóc uratować niepowtarzalną pamiątkę, może każdy z nas.
16 grudnia 1939 roku na terenie III Rzeszy Niemieckiej w westfalskiej miejscowości Recklinghausen powstał obóz jeniecki Mannschaftsstammlager XX B. 1 lutego 1940 roku rozpoczął swoją wieloletnią działalność w miejscu docelowym, w niewielkiej odległości od Malborka, gdzie funkcjonował do 24 stycznia 1945 roku. Pierwszymi jeńcami Stalagu XXB Marienburg Willenberg byli żołnierze polscy. W późniejszym czasie przebywali w nim Brytyjczycy, Francuzi, Belgowie, Holendrzy, Serbowie, Włosi i Rosjanie.
Spoczywał na nich obowiązek pracy. Więźniowie pracowali w fabrykach, piekarniach, sklepach, ogrodnictwie, rolnictwie, a także – wbrew międzynarodowym układom i porozumieniom – w przemyśle zbrojeniowym. Ich potencjał wykorzystywano także przy budowie i remoncie dróg, mostów i linii kolejowych, załadunku i rozładunku węgla, w żwirowniach oraz przy pracach związanych z utrzymaniem porządku w miastach. W przeważającej części jeńcy wojenni przebywali poza głównym obozem – stacjonowali w tzw. komandach roboczych. W takim miejscu, w jednym z zachowanych budynków gospodarczych w Nowym Stawie (powiat malborski), gdzie mieściła się siedziba jednego z komand roboczych, zachowała się wyjątkowa pamiątka świadcząca o wielkiej tęsknocie za wolnością. Jest to niewielki mural o powierzchni około 3 m² .
Przedstawia on wnętrze pokoju z kominkiem, fotelami, stolikiem i zegarem na tle żółtej ściany. Na ścianie mieści się malowany podpis w ramce: „Prisoner of war…” (dalej napis jest nieczytelny). Powyżej znajduje się kartusz z elementem flagi w centrum, ujęty w schematyczne draperie i zwieńczony banderolą z napisem „ONE THING WAITING FOR”.
Poza sceną pokoju, widoczna jest z prawej strony linearnie malowana architektoniczna kolumna i poniżej malowane płyciny. Obok znajduje się namalowany w ten sam sposób list- certyfikat (?) z nieczytelnymi podpisami i wzorem lakowej pieczęci – jakby potwierdzenie wykonania dzieła. Nad malowidłem znajduje się jętka więźby dachowej – belka przystropowa, która ma napisy wykonane w podobnych kolorach, niestety nieczytelne.
Malowidło wykonano farbami temperowymi lub klejowymi na tynku wapienno-cementowym z pobiałą. Widoczne są na nim liczne odspojenia tynku i pobiały podłoża. Warstwa malarska jest osłabiona, słabo skonsolidowana, wytarta, uszkodzona licznymi mechanicznymi rysami. Napisy przetarte, niektóre słowa słabo czytelne, szczególnie napis na desce powyżej przy stropie. Całość jest silnie zabrudzona powierzchniowo, wymagała podjęcia pilnych prac konserwatorskich.
Muzeum Miasta Malborka pozyskało środki finansowe z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju” w kwocie 34 300 zł. Przygotowano ekspertyzę konserwatorską wraz z planem prac konserwatorskich, które mają zakończyć się transferem muralu i ekspozycją zakonserwowanego dzieła w Muzeum Miasta Malborka. Ekspertyzę wykonali konserwatorzy zabytków Iwona Król i Jan Wiśniewski.
Aby mural był bezpieczny, według założeń konserwatorskich należy wykonać transfer malowidła na nowe podłoże tynkowe, przenośne w obudowanej kasecie, umożliwiającej ekspozycję. Przeniesieniu podlegać będzie centralna scena (pokój z banderolą powyżej). Zdemontowana będzie również deska przy stropie z napisem.
Jak informuje Muzeum Miasta Malborka aktualnie prace interwencyjne w budynku dawnego komanda stalagowego zostały już zakończone. Mural przeniesiono na tymczasowe podłoże i trafił do dalszych prac konserwatorskich do specjalistycznej pracowni, gdzie czeka na kolejne działania. Dlatego zwracamy się z prośbą do wszystkich Państwa, którym bliski jest temat jeńców ze stalagu XXB o wsparcie finansowe naszej inicjatywy.
