Jan Matliński pseudonim „Janko”, „Sokół” lub łącznie „Janko Sokół”[1] jest znaną postacią w okolicach Węgrowa, Siedlec i Sokołowa Podlaskiego. Jego działalność patriotyczna zaczęła się już w roku 1862, kiedy to razem z Edwardem Lisikiewiczem i ks. Michałem Żółtowskim tworzyli pierwsze cywilne struktury tajnych organizacji niepodległościowych. Wtedy to został cywilnym naczelnikiem powiatu siedleckiego.
Był jednym z współdowodzących, obok Władysława Jabłonowskiego, w bitwie pod Węgrowem w dniu 3 lutego 1863 roku w ramach powstania styczniowego, o czym wspomina się w czasie corocznych uroczystości rocznicowych.
Po bitwie węgrowskiej „Sokół” skierował się z wycofującymi się powstańcami w kierunku Sterdyni, a następnego dnia zatrzymał się w Drohiczynie w rejonie Siemiatycz. Jednak w samej bitwie o Siemiatycze, rozegranej w dniach 6 – 7 lutego 1863 roku[2], nie wziął udziału. Drugiego dnia walk dowodzący powstańcami zwrócili się do Matlińskiego o pomoc. Jednakże losy bitwy były już rozstrzygnięte i na wymarsz do Siemiatycz było za późno, a wojska powstańcze wycofywały się z miasta. Później „Janko” brał udział jeszcze w innych bitwach i potyczkach: m.in. jako głównodowodzący pod Siwym Bagnem, następnie w oddziałach płk Walentego Lewandowskiego w powiecie siedleckim i łukowskim, czy Józefa Jankowskiego i ppłk Adama Zielińskiego w rejonie Stanisławowa.
Jego dzieje, życie osobiste i działalność powstańcza, opisane są w licznych publikacjach i mogłoby się wydawać, że już nic nowego nie można na ten temat powiedzieć. Wnikliwie studiując jego życiorys, nasuwają się jednak pewne pytania. Jedno z nich to „gdzie i kiedy właściwie urodził się Jan Matliński?”
Jak podają ogólne źródła i publikacje, w tym Polski Słownik Biograficzny[3], urodził się on w Zbuczynie w 1827 roku. W 1857 roku ożenił się z Matyldą Lisikiewicz zamieszkałą przy rodzicach w Zbuczynie. Także w Zbuczynie urodził się w roku 1860 jego pierwszy syn Mirosław Teodor[4].
Ale gdy zapoznawałem się z działalnością powstańczą Jana Matlińskiego szukałem dokumentów związanych z jego osobą. Pierwszym, do którego nie mogłem dotrzeć, był akt urodzenia.Nie znalazłem go w księgach metrykalnych obejmujących lata 1825 – 1830 nie tylko parafii Zbuczyn ale i okolicznych. A z analizy aktu małżeństwa[5] Jana Matlińskiego i Matyldy Lisikiewicz, znajdującego się w księgach metrykalnych małżeństw parafii św. Ducha w Warszawie wynikało, że Jan Kanty Aleksander Roman Matliński jest kawalerem, dziedzicem folwarku Świnotop, urodzonym w Dąbrówce a zamieszkałym w Świnotopie. I właśnie w księgach metrykalnych parafii Dąbrówka odnalazłem akta urodzeń Jana Matlińskiego i jego czworga rodzeństwa. Pozostała trójka urodziła się już w Kamieńczyku.
Aktu urodzenie Jana Matlińskiego 
Akt zawarcia związku małżeńskiego przez Jana Matlińskiego i Matyldę Lisikiewicz.
W księdze metrykalnej urodzeń parafii Dąbrówka z roku 1829 pod numerem 62 jest zapis o ochrzczeniu dziecka płci męskiej, które urodziło się w dniu 7 sierpnia 1829 roku o godzinie czwartej rano we wsi Dąbrówka pod numerem pierwszym z Kaspra i Apolonii z Lisieckich małżonków Matlińskich. Dziecku temu na chrzcie świętym dano imię Jan Kanty Aleksander Roman[6].
Jak więc z powyższego aktu wynika, w wielu publikacjach jest mylnie podawana data i miejsce urodzenia Jana Matlińskiego. Wypływa z tego wniosek, że w ogólnodostępnej literaturze mogą pojawiać się błędy i nieścisłości, dlatego też warto sprawdzać podawane informacje.
Dopełniając tego skrótowego obrazu Jana Matlińskiego należy dodać, że jego bezpośredni udział w powstaniu styczniowym zakończył się około czerwca 1863 roku. W późniejszym okresie „Sokół” przebywał w Krakowie. Tam powtórnie ożenił się ze Stanisławą Pruszkowską córką Teofila i Julii z Duninowskich małżonków Pruszkowskich. Z tego związku urodził w dniu 18 marca 1883 roku syn Jan[7].
Jan Matliński zmarł w dniu 22 marca 1884 roku w szpitalu św. Łazarza w Krakowie mając 56 lat. Przyczyną śmierci zgonu było ustanie akcji serca wskutek zapalenia płuc[8]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie w kwaterze RA.
[1] W publikacjach spotyka się różne określenia pseudonimu Jana Matlińskiego.
[2] S. Góra Partyzantka na Podlasiu 1863-1864, Warszawa 1976, s. 96.
[3] PSB t. 20, s.206 – 207, również w M. Kubiak, A. Kołodziejczyk, Żołnierska danina życia, Siedlce 2002, s. 18, pozostałych wielu publikacji nie wymieniam z nazwy, gdyż jest tego dużo.
[4] ASC parafii Zbuczyn rok 1860, k. 28, poz. 218.
[5] ASC parafia św. Ducha w Warszawie 1857, akt. nr 62.
[6] ASC parafia Dąbrówka rok 1829 akt nr 62.
[7] ASC parafii św. Szczepana w Krakowie rok 1883 k. 10, nr aktu 47.
[8] Urząd Zdrowia Miasta Krakowa Sygn. 29/83/0 Zgony 1884 poz. 511.
