Odkrywca 7 (258) lipiec 2020

XV Konferencja Popularnonaukowa miesięcznika „Odkrywca” – Pod banderą Odkrywcy – Hel 2020. Zmiana daty na 18-20 września!

Pierwszy raz w historii naszych konferencji jesteśmy zmuszeni wystosować do Państwa specjalny komunikat. Czas, w jakim to robimy, jest też specjalny, a nawet nadzwyczajny. Nasz komunikat dotyczy oczywiście XV konferencji popularnonaukowej „Pod banderą Odkrywcy – Hel 2020” zaplanowanej na 15–17 maja br. Od początku przygotowywaliśmy ją zgodnie z wypracowanym i sprawdzonym schematem. Jednak okazało się, że co roku uczymy się czegoś nowego – tym razem nam, jak i całemu światu wszedł w drogę koronawirus.

Wielu z Państwa już dokonało rejestracji – bardzo dziękujemy. Wszyscy nas posłuchali i nie dokonali wpłat – za to również dziękujemy. Nasze coroczne konferencje służą spotkaniom w miłej i radosnej atmosferze. Zlot w maseczkach i gumowych rękawiczkach do takich z pewnością nie należy. Dlatego też postanowiliśmy przesunąć termin XV konferencji na 18–20 września br. Jesteśmy przekonani, że decyzja ta spotka się ze zrozumieniem i akceptacją wszystkich zainteresowanych. Pozostałe plany bez zmian.

Więcej

Skarb z Ełku
MARIUSZ JARZĄBEK, STOWARZYSZENIE JAĆWIEŻ

W pewną przedwiosenną niedzielę Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne Jaćwież przeszukiwało działkę miejscowego dewelopera. To na niej zgromadzona została utwardzona ziemia, ściągnięta z ulicy Wojska Polskiego, najstarszej drogi w Ełku. Całość czekała w postaci stożkowatych górek i podłużnych hałd, które w przyszłości mają pełnić rolę bariery dźwiękoszczelnej dla nowo budowanych bloków. Trzeba było działać szybko, gdyż lada chwila ruszała budowa części osiedla. Krajobraz działki zmieniał się praktycznie każdego dnia. Nie ma co się dziwić, popyt na mieszkania w Ełku jest duży.

Ełk jest starym miastem, budowa zamku krzyżackiego zaczęła się tu już w 1398 roku. By się do niego dostać ze strony miasta, należało przemierzyć właśnie ulicę Wojska Polskiego, dawniej Główną…

Archeologia jeniecka: ślady i pamięć o obozach w Tucholi
DAWID KOBIAŁKA, MIKOŁAJ KOSTYRKO

Obóz jest znany ze źródeł i opracowań. Niemcy po sukcesach na froncie wschodnim w 1914 roku wzięli w niewolę dziesiątki tysięcy carskich żołnierzy, z którymi nie do końca było wiadomo, co począć. Stąd też w ramach poszczególnych okręgów wojskowych wydzielano przestrzenie do przetrzymywania jeńców. Miejsca te, początkowo zwykle niewielkie place zabezpieczone ogrodzeniem z drutu kolczastego, rozrastały się wraz z kolejnymi miesiącami wojny w typową infrastrukturę obozową. Jednym z pierwszych takich ośrodków był obóz w Tucholi – Kriegsgefangenenlager Tuchel.

Warto jednak zaznaczyć, że obóz nie znajdował się w samej Tucholi, tylko poza granicami miasta. I po drugie, obóz w Tucholi składał się w rzeczywistości z dwóch niezależnych obozów oddalonych od siebie o nieco ponad kilometr. Oficjalne ich nazwy to Kriegsgefangenenlager I Tuchel oraz Kriegsgefangenenlager II Tuchel. W obozie przetrzymywani byli Rosjanie, Rumuni oraz nieliczna grupa żołnierzy brytyjskich, francuskich, a nawet amerykańskich.

Petrikowka 1941: pierwszy triumf Włochów na froncie wschodnim
MAREK SOBSKI

21 czerwca 1941 roku  szef Sztabu Generalnego gen. Ugo Cavallero zaproponował Mussoliniemu wysłanie na wschód dwóch dywizji mających status „autoportate”. Eufemizm ten oznaczał w praktyce tyle, że dywizje mogły być przewożone na ciężarówkach, ale gdy te były dostępne, w przeciwnym wypadku żołnierze musieli maszerować pieszo. Dywizje piechoty miały zmotoryzowane jedynie służby i pułki artylerii. Transport kołowy dla piechurów mógł być przydzielony dopiero przez sztab korpusu. Wybór padł na dywizje piechoty: „Torino” i „Pasubio”, którym miała towarzyszyć 3. Dywizja Szybka „Principe Amadeo Duca d’Aosta”. 9 lipca zadecydowano, że siły wojsk lądowych i kontyngent lotniczy zostaną nazwane Corpo di Spedizione Italiano in Russia (Włoski Korpus Ekspedycyjny w Rosji; dalej: CSIR). W wojnie z Rosją miały brać udział także Czarne Koszule z faszystowskiej milicji MVSN (Ochotnicza Milicja Bezpieczeństwa Narodowego).

Centrala artyleryjska 31. Baterii im. Heliodora Laskowskiego
KAMIL SARAPUK

Temat słynnej Baterii nr 31 im. H. Laskowskiego w Helu na tle stanu wiedzy na temat polskiej artylerii nadbrzeżnej okresu międzywojennego jest stosunkowo dobrze zbadany i poznany, co jednak nie jest równoznaczne z wyczerpaniem tematu. Obecny stan wiedzy jest w dużej mierze efektem badań p. Waldemara Nadolnego, który w ostatnich latach napisał kilka publikacji na temat „baterii cyplowej”.

Niniejszy artykuł ma na celu nadpisanie przeanalizowanego powyżej stanu wiedzy nt. Baterii nr 31 w wąskim zakresie tematycznym, który dotychczas poddawany był wątpliwościom. Fakt adaptacji istniejących obiektów (1021, 1025 – wg powojennej numeracji Szefostwa Inżynierii MW) podczas budowy 27. Baterii Artylerii Stałej jest przypuszczany co najmniej od lat 90. Jednak nikt nie podejmował się dotąd usystematyzowania wiedzy w celu ustalenia zakresu prac adaptacyjnych oraz rekonstrukcji pierwotnej formy prowizorycznie obetonowanej w trakcie działań kampanii wrześniowej centrali artyleryjskiej (1021) oraz schronu agregatu (1025).

Jak zawsze nasz numer można znaleźć w każdym salonie Empik, Inmedio, Garmond, Relay, Ruch. Numery można również zdobyć w postaci e-wydania w serwisie e-Kiosk.pl.