Odkrywca 6 (281) czerwiec 2022

Instalacje wodociągowe w „Riese”: wodociąg OT
PAWEŁ JEŻEWSKI

Z  treści notatki służbowej z dnia 2 czerwca 1949 roku sporządzonej przez Inspektora Głównego Przedsiębiorstwa Poszukiwań Terenowych (dalej w skrócie: PPT) wynika, że jeden z wodociągów budowanych w ramach realizacji projektu „Riese” został przed zakończeniem wojny ukończony. Notatkę sporządzono na podstawie zeznań, które w tej sprawie złożył były członek OT – Anthon Dalmus. Według jego słów, w rejonie Gór Sowich, na głębokości 2,2 m został ułożony wodociąg o długości 15 km i średnicy wewnętrznej (nominalnej: dalej DN) 150 mm. […] Wraz z grupą kolegów i znajomych podjąłem się zadania zlokalizowania i zinwentaryzowania wodociągu, o którym zeznał Dalmus. Roboczo nadaliśmy mu nazwę: wodociąg OT.

Wyścig w poszukiwaniu niemieckiego uranu
GRZEGORZ WOJCIECHOWSKI

W celu rozpoznania niemieckiego stanu badań nad bombą atomową powołano specjalną misję, afiliowaną przy amerykańskim programie budowy bomby jądrowej „Manhattan” – otrzymała ona kryptonim „Alsos”, co w języku greckim oznacza – gaj. Nazwa ta nawiązywała do nazwiska amerykańskiego dyrektora projektu Manhattan generała Lesie R. Grovesa (grove – to w języku angielskim gaj).

Misja rozpoczęła się już w roku 1943, zaraz po zajęciu Włoch przez aliantów. Na jej czele stały trzy osoby odpowiedzialne za różne aspekty działalności. Kierownikiem misji został Boris Pash, urodzony w 1900 roku w San Francisco jako Boris Paszkowski, syn rosyjskiego duchownego. Sprawami naukowymi zajmował się prof. Samuel Goudsmit z pochodzenia Holender, znany fizyk teoretyczny. Trzecią osobą w kierownictwie misji był amerykański wojskowy major Robert Furman, który odpowiadał za kontakty dyplomatyczne, posiadał kompetencje do negocjowania ze wszystkimi ważnymi dyplomatami alianckimi włącznie z premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchillem.

Tajemnica pancerzy strzelnic w schronach przykoszarowych punktu oporu „Dąbrówka”

MACIEJ WSZELAKI

Pierwsze właściwe schrony fortyfikacji stałej na Śląsku rozpoczęto budować w 1933 roku. Należy jednak zwrócić uwagę, że już od 1924 roku prowadzone były studia terenowe w celu analizy umocnienia granicy pod kierownictwem ppłk Antoniego Lukasa. W 1930 roku gen. dyw. inż. Leon Berbecki przy współudziale gen. Józefa Zająca wyznaczył główne obszary, w ramach których należało ufortyfikować granice Śląska. Tym samym rejon wzgórza o wysokości 304,7 metrów, nieopodal wsi Dąbrówka Wielka, został wskazany jako jeden z ważniejszych punktów oporu w ramach projektu, który należało rozbudować o obiekty fortyfikacji stałej.

W 1933 roku rozpoczęto zasadniczą budowę opartą na zaakceptowanych projektach, a do końca 1934 roku ukończono prawie wszystkie planowane dzieła forteczne. W ramach tych prac wzniesiono łącznie sześć schronów dla ciężkich karabinów maszynowych umieszczanych w kopułach bojowych, jeden schron „kombinowany” dla artylerii polowej oraz ciężkiego karabinu maszynowego oraz koszary kompanii fortecznej. Nie wybudowano dwóch skrajnych schronów na c.k.m. W latach 1936–1938 punkt oporu został uzupełniony o inne obiekty, takie jak dwa schrony dla armat p.panc. oraz schrony pozorne czy bierny magazyn amunicji. Natomiast niniejsze opracowanie dotyczy w szczególności obiektów bojowych budowanych przy koszarach dla 5 kompanii piechoty karabinów maszynowych 11. pułku piechoty.